กรณีศึกษาการปฏิรูปที่ดิน อ.คุระบุรี จ.พังงา

สำนักงานปฏิรูป (สปร.) พ.ศ. 2555

กรณีศึกษาการปฏิรูปที่ดินในครั้งนี้  เป็นการศึกสภาพปัญหาที่ดินในพื้นที่อำเภอคุระบุรี โดยเฉพาะการประกาศเขตอุทยานแห่งชาติซ้อนทับพื้นที่ชุมชน รวมทั้งบทเรียนความสำเร็จ รูปแบบหรือแนวทางการแก้ไขปัญหาที่ดินของพื้นที่อำเภอคุระบุรี โดยเลือกศึกษาบทเรียนของชุมชน 13 แห่งที่เป็นสมาชิกเครือข่ายชุมชนเพื่อการปฏิรูปสังคมและการเมือง (คปสม.) อำเภอคุระบุรี เนื่องจากเป็นพื้นที่ที่มีความก้าวหน้าในการขับเคลื่อนการเรียกร้องสิทธิการครอบครองที่ดินด้วยพลังชุมชน จากปัญหาภาครัฐประกาศพื้นที่ป่าทับที่อยู่อาศัย ที่ทำกินเดิม งานวิจัยนี้มีการเก็บข้อมูลเชิงคุณภาพด้วยการรวบรวมเอกสารที่เกี่ยวข้อง การสนทนากลุ่ม (Focus-group) การสัมภาษณ์เชิงลึกแกนนำชาวบ้านและข้าราชการที่มีส่วนเกี่ยวข้องในการแก้ไขปัญหา เพื่อนำข้อมูลที่ได้จากการศึกษาเป็นเครื่องมือในการขับเคลื่อนการแก้ปัญหาที่ดินในพื้นที่อำเภอคุระบุรี และนำบทเรียนความสำเร็จในการแก้ไขปัญหาที่ดินของพื้นที่อำเภอคุระบุรีมาเป็นตัวอย่างในการสร้างแนวทางรูปแบบ หรือกลไกการปฏิรูปที่ดินในอนาคต เช่น ระบบการจัดการอุทยานแห่งชาติที่ชุมชนมีส่วนร่วม การจัดการที่ดินโดยสิทธิร่วม และการคืนสิทธิให้ชุมชนตามสิทธิโดยชอบธรรม เป็นต้น

จากการศึกษาพบว่า การขับเคลื่อนการแก้ไขปัญหาที่ดินของเครือข่ายชุมชนเพื่อการปฏิรูปสังคมและการเมืองเน้นเรื่องการทำข้อมูลของชุมชน การสร้างความเข้าใจกับสมาชิกที่ได้รับผลกระทบให้ สามารถสร้างกระบวนการมีส่วนร่วมในการพิสูจน์สิทธิ รวมทั้งการเคลื่อนไหวเรียกร้องต่อหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง จนสามารถนำมาสู่การบริหารจัดการทรัพยากรโดยชุมชนมีส่วนร่วมได้ซึ่งนับเป็นบทเรียนที่สำคัญ

อ่านบทความฉบับเต็มได้ที่ https://www.ldi.or.th/wp-content/uploads/2020/05/กรณีศึกษาการปฏิรูปที่ดิน-อ.คุระบุรี-จ.พังงา.pdf