สมศักดิ์ พงพรม เกษตรกร ตำบลเลยวังใส อำเภอภูหลวง เป็นอีกคนหนึ่งที่เคยปลูกพืชเชิงเดี่ยว แต่เมื่อต้องใช้สารเคมีเป็นประจำ ทำให้มีปัญหาด้านสุขภาพ จึงเปลี่ยนมาทำ วนเกษตร คือปลูกพืชหมุนเวียนผสมผสาน และ ปลอดสารเคมี

ในขณะที่คนภูหลวง เริ่มตระหนักในการใช้ปุ๋ยธรรมชาติ เพื่อรักษาชีวิตคนและชีพจรของแม่น้ำเลย โดยมีวิทยุชุมชนเป็นกลไกสร้างความตื่นตัวและความร่วมมือจากคนในชุมชน วิทยุชุมชนที่ อำเภอภูเรือ พื้นที่ที่มีปัญหาการบุกรุกป่า ก็กำลังทำบทบาทการสร้างความเข้าใจ ระหว่างชาวบ้านกับเจ้าหน้าที่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูหลวง
บุญหลาย โสประดิษฐ์ เกษตรกรบ้านแก่งม่วง ทำไร่ข้าวโพดเป็นอาชีพหลัก สืบทอดจากบรรพบุรุษ ถูกเจ้าหน้าที่เข้าจับกุมเมื่อเดือนกรกฎาคม 254

		พิเศษ ศรีบุรินทร์ รองนายก อบต.ท่าศาลา อ.ภูเรือ จ.เลย “ชาวบ้านก็มีความมั่นใจขึ้นนะครับ เพราะว่ามีผู้นำระดับหมู่บ้าน ระดับกำนัน แล้วก็ นายกอบต. มีนายอำเภอ มีปลัดอำเภอ มาให้ความมั่นใจ แล้วก็มีเจ้าหน้าที่ป่าไม้ มาร่วมกัน ชาวบ้านก็มั่นใจขึ้น”
แต่ที่ บ้านผาหวาย อำเภอภูกระดึง การที่ภาครัฐปักหมุดเขต และประกาศพื้นที่ป่าอนุรักษ์ โดยไม่ให้ความสำคัญกับการมีส่วนร่วม และ การสื่อสารกับชุมชน ความขัดแย้งและความไม่พอใจจึงเกิดขึ้น
		จำรัส ชมชาลี กรรมการเครือข่ายอนุรักษ์ภูค้อภูกระแต อ.ภูกระดึง “ตอนผมมาครั้งแรกปี 2510 ผมมาจากร้อยเอ็ด พ่อแม่พาอพยพมา เพราะที่ร้อยเอ็ดเป็นทุ่งหมดแล้ว ป่าแบบนี้ไม่มี แล้วก็ไม่ได้ขึ้นมาสูงอย่างนี้ แต่ไม่นานป่าก็หมด พวกผมก็เลยว่า ตอนนี้หมดไปขนาดนี้ ถ้ารุ่นลูกรุ่นหลานแทบจะไม่มีเหลือ อายุเท่าผมตอนนี้กินจนตายก็ไม่หมด แต่ลูกหลานเกิดขึ้นมาจะหากินยังไง ถ้าพ่อแม่ไม่ดูไม่แล”
ไม่เพียงแต่คนบนต้นน้ำเท่านั้นที่ทำร้ายแม่น้ำเลย เรื่อยลงมาช่วงกลางถึงปลายน้ำ เป็นส่วนของชุมชน ที่มีปัญหาเรื่องขยะ มูลสัตว์ การปล่อยน้ำเสีย การสร้างเขื่อนหินทิ้ง ทำให้น้ำแช่ขังจนตลิ่งพังทลาย แม่น้ำตื้นเขิน และที่สำคัญ ผู้คนละทิ้งแม่น้ำ
		อภิญญา กรรณลา ผู้ประสานงานเครือข่ายเด็กรักษ์น้ำเลย “ปัญหาหนึ่งที่พบมากในช่วงนี้ เป็นรูปธรรมที่เห็นคือ เด็กและเยาวชนไม่ได้มีความผูกพันความรักแม่น้ำ ก็เลยคิดว่ามีวิธีการเดียวที่เด็กจะได้ได้รู้เรื่อง พอเขาได้รู้ปัญหา ได้ย่างกรายลงแม่น้ำบ้าง มีความหวังว่า เขาน่าจะเกิดความรัก และเข้าใจในแม่น้ำ”
เด็กๆเหล่านี้เป็นส่วนหนึ่ง ที่ได้เข้ารับความรู้และสัมผัสกับแม่น้ำเลย วันนี้พวกเขาเป็นกระบอกเสียง นำปัญหาที่กำลังเกิดขึ้นในสังคม มากระจายให้คนเมืองเลยได้รับรู้ และตระหนักร่วมกันที่ วิทยุเด็กและเยาวชนจังหวัดเลย
		บุญศิริ อรรคพงษ์ นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 โรงเรียนเลยพิทยาคม อ.เมือง จ.เลย “สิ่งหนึ่งที่ได้คือประสบการณ์ต่างๆ ทำให้เราได้รับรู้ปัญหาของสังคม บางอย่างไม่สามารถรู้ได้ด้วยตนเอง บางทีก็มีผู้ฟังโทรเข้ามาเล่าให้ฟังว่า มีปัญหาตรงนั้น ตรงนี้ ให้เราช่วยแก้ไข ทำให้โลกของการมองคน ทัศนคติต่างๆกว้างขึ้น ทำให้เด็กที่เคยมีโลกแคบๆ ทำให้โลกกว้างขึ้นเยอะทีเดียวค่ะ”

 
เพื่อให้เด็กและเยาวชนนำประสบการณ์ตรง มาขยายผลต่อทางวิทยุชุมชน โครงการธรรมธาราต่อชะตาน้ำเลยจึงเกิดขึ้น

เช่นเดียวกับคนด่านซ้าย ที่มีความผูกพันกับแม่น้ำหมัน สถานที่สำหรับประกอบพิธีเบิกอุปคุต ส่วนหนึ่งของ งานบุญหลวง วิถีชุมชนบนความเชื่อและความศรัทธาในพุทธศาสนาที่สืบเนื่องมาหลายชั่วอายุคน แต่กำลังถูกสั่นคลอน ด้วยวิธีคิดด้านเศรษฐกิจและอุตสาหกรรมการท่องเที่ยว ที่ละเลยคุณค่าและความหมายแท้จริงของงานบุญหลวง ไปให้ความสำคัญกับการละเล่นผีตาโขน แล้วปรุงแต่งรูปแบบ จนน่าเป็นห่วงว่า การละเล่นที่ผูกโยงกับวัฒนธรรมประเพณีดั้งเดิมของชุมชน จะกลายเป็นเพียงการแสดง เพื่อบริการนักท่องเที่ยวเท่านั้น วิทยุชุมชนคนด่านซ้าย จึงเป็นเครื่องมือสำคัญ ที่จะฟื้นฟู และ เชิดชูคุณค่าทางวัฒนธรรม สร้างความเข้าใจอันถูกต้อง และสร้างกระแสให้คนในชุมชน ร่วมรักษาสิ่งดีงาม สืบต่อสู่คนรุ่นหลังต่อไป